Geregeld passeert er wel een artikel in de media over de onzin en het gevaar van het gebruik van kleurenmodellen in HR. Onzin omdat deze modellen beperkt wetenschappelijk onderbouwd zijn en dus eerder beschouwd worden als pseudowetenschap. Gevaar omdat er een gebrek aan nuance is, waardoor mensen in een hokje of type terechtkomen.

Daar zijn wij het helemaal mee eens. Net daarom werken wij met de wetenschappelijk onderbouwde modellen van Lumina Learning. Jammer genoeg wordt ons model over dezelfde kam geschoren als de kleurenmodellen waarvan sprake is in de media, waardoor de sterkten van het Lumina Spark model over het hoofd gezien worden. Daarom willen we graag een genuanceerder en wetenschappelijk onderbouwd perspectief delen.

DE VIER KLEUREN

Om te beginnen is er met de 4 kleuren op zich niets mis. Die vertegenwoordigen louter een bepaalde energie en helpen om de complexiteit van de menselijke persoonlijkheid op een eenvoudigere manier inzichtelijk en bespreekbaar te maken.  

• Gele energie is de combinatie tussen extravert en voelen en uit zich als sociaal, spontaan, vindingrijk, opgewekt en expressief. Mensen met veel gele energie hebben veel ideeën, kunnen van het ene idee op het andere springen en zeggen en doen wat ze denken. Onder druk kunnen ze chaos en een gebrek aan overzicht en effectiviteit vertonen, kunnen ze eerder onrealistische ideeën hebben en kunnen ze impulsief en vlinderachtig overkomen. 
• Rode energie is de combinatie tussen extravert en denken en uit zich als doelbewust, direct, doortastend, competitief en sturend. Mensen met veel rode energie zijn snel in denken en doen, kunnen goed sturen en gaan recht op hun doel af. Onder druk kunnen ze eerder autoritair en bazig uit de hoek komen, kunnen ze confronterend zijn en conflicten veroorzaken en kunnen ze ongeduldig en ongevoelig overkomen.  
• Blauwe energie is de combinatie tussen introvert en denken en uit zich als georganiseerd, observerend, betrouwbaar, objectief en feitelijk. Mensen met veel blauwe energie kunnen zich lang focussen op eenzelfde taak, hebben veel oog voor detail en denken na vooraleer ze iets zeggen of doen. Onder druk kunnen ze zich verliezen in details, feiten en cijfers, kunnen ze negatief staan tegenover nieuwe ideeën en verandering en kunnen ze koud en afstandelijk overkomen. 
• Groene energie is de combinatie tussen introvert en voelen en uit zich als persoonlijk, coöperatief, flexibel, faciliterend en rustgevend. Mensen met veel groene energie kunnen goed luisteren, streven naar harmonie en hebben doorgaans veel geduld. Onder druk kunnen ze neigen naar een zorgelijke houding, kunnen ze moeilijk ‘nee’ zeggen waardoor ze uitgeblust geraken en kunnen ze passief en verlegen overkomen. 

GEEN TYPES MAAR GEKLEURDE EIGENSCHAPPEN

Het gevaar is terecht, dat iemands dominante kleur als een stempel of hokje kan gebruikt worden en er wordt gesproken over gele, rode, blauwe en groene mensen. Het gevaar is ook terecht, dat er vooroordelen kunnen worden gekoppeld aan de kleuren. Als mensen een bepaalde kleur minder wenselijk achten dan de andere kleuren kunnen ze daardoor iemand, die hoog scoort op die kleur, als minder wenselijk gaan behandelen. Zo kregen wij ooit iemand op onze mat, die teleurgesteld was omdat groen haar hoogste kleur was, want dat vond een vorige trainer toch wel de minste kleur. Zo maak je brokken bij mensen.

We zijn echter niet een kleur. We hebben alle kleurenergieën in zekere mate in ons. De ene kleur is niet beter of slechter dan de andere en de ene kleurenvolgorde is niet beter of slechter dan de andere. De ander is gewoon anders en elke combinatie biedt unieke eigenschappen en kwaliteiten. 

Om het gevaar van het gebrek aan nuance en wetenschappelijke onderbouwing van de klassieke kleurenmodellen te beperken, ontwikkelde Stewart Desson (CEO en oprichter van Lumina Learning) 15 jaar geleden het Lumina Spark model. Hoewel dit model op het eerste zicht een kleurenmodel is zoals er inmiddels honderden op de markt zijn, onderscheidt Lumina Spark zich op een 3 fundamentele punten:

1. Wetenschappelijke basis

De klassieke kleurenmodellen zijn voornamelijk gebaseerd op het gedachtengoed van Carl Gustav Jung. Het Jungiaanse model is vele tientallen jaren het instrument bij uitstek geweest voor organisaties om het zelfbewustzijn van mensen te verhogen. Jungs werk was echter gebaseerd op casestudies en anekdotische waarnemingen, niet op statistische analyse. Bovendien was het model polair, wat betekent dat als je bijvoorbeeld 70% scoort op extravert, je automatisch 30% scoort op introvert. Je bent of het ene of het andere, waardoor je in een hokje terecht komt en we spreken van een typologie.

Lumina Spark is daarom voornamelijk gebaseerd op het empirisch onderbouwde Big Five-model. Het uitgebreide Big Five-onderzoek koppelde op basis van factoranalyse woorden ter omschrijving van persoonlijkheidskenmerken aan vijf centrale persoonlijkheidsdimensies (waarvan er vier zijn opgenomen in Lumina Spark en één in Lumina Emotion). In Lumina Spark werden aan elk uiteinde van de eerste vier dimensies telkens drie gekleurde eigenschappen gekoppeld, waardoor we spreken van een eigenschappenmodel.

2. Statistisch valide metingen

De Lumina Spark vragenlijst bestaat uit 144 statements waarop deelnemers middels een 5 punts likert schaal de mate van herkenbaarheid kunnen aangeven. De resultaten van de vragenlijst produceren een ruwe score op het meest gedetailleerde niveau, die vervolgens wordt genormeerd tegen een steekproefpopulatie om het percentage te produceren dat in de profielschets verschijnt voor 24 eigenschappen, 8 aspecten en 4 kleuren. Het meten van deze 3 niveaus zorgt voor nuance, diepgang en detail op een statistisch valide manier en verkleint het risico op etikettering en stereotypering. Deze eigenschappen worden bovendien gemeten op 3 momenten (instinctief – dagelijks – overbelast). Het minder bewuste wordt dus niet afgeleid van het bewuste. 

3. Omarming van diversiteit en persoonlijkheidsparadoxen

Lumina meet op een bipolaire manier. Dat wil zeggen, dat je niet het ene of het andere bent, maar dat beide polen van de persoonlijkheidsdimensies afzonderlijk van 0-100% gemeten worden. Je kan dus bijvoorbeeld zowel 100% scoren op introvert als 100% op extravert. Deze manier van meten maakt het mogelijk tegenstellingen in de menselijke persoonlijkheid zichtbaar te maken. We noemen dit een persoonlijkheidsparadox. Een paradox op de as introvert-extravert is ondertussen algemeen bekend onder de noemer ‘ambivert’. Beide uiteinden van een as worden even positief bekeken en gemeten, waardoor alle vooroordelen verdwijnen. Lumina legt hiermee de innerlijke diversiteit van mensen bloot en voorkomt zo stereotypering. We krijgen hierdoor vaak de reactie van mensen dat ze zichzelf in hun Lumina Spark persoonlijkheidsprofiel eindelijk echt helemaal herkennen en erkend voelen. Dat geeft vertrouwen en nodigt uit tot ontwikkeling.

VERANTWOORDELIJKHEID VAN DE FACILITATOR

Zelfs ondanks dat Lumina Spark een wetenschappelijk onderbouwd model is en dat het model door detail, nuance en paradoxen het risico op stereotypering vermindert, hangt er nog steeds veel af van de manier waarop het model gebruikt wordt. Als een trainer, coach of facilitator een oordeel zou hebben over een bepaalde kleur, aspect of eigenschap van een model, dat onbewust naar boven komt bij het werken met dat model, schuilt er potentieel gevaar in het gebruik van eender welk persoonlijkheidsmodel.

Het is de verantwoordelijkheid van de facilitator om op een neutrale, oordeelloze en waarderende manier om te gaan met de vier kleuren. Enkel zo kan waardering voor diversiteit zich echt ontwikkelen tussen teamleden. Kies dus niet alleen het gebruikte persoonlijkheidsmodel, maar ook de trainer, coach of facilitator met zorg. Tijdens de Lumina Spark kwalificatieworkshop leggen wij daarom steeds de nadruk op de specifieke waarde van elke kleur, elke kleurenvolgorde, elk aspect en elke eigenschap en het belang om te spreken over bijvoorbeeld “iemand met veel rode energie” in de plaats van “ne rooie”.

WAARDE VAN EEN KLEURENMODEL IN HR

Als het correct wordt ingezet, is een gekleurd eigenschappenmodel zoals Lumina Spark uitermate geschikt om meer bewustzijn te ontwikkelen door mensen inzicht te geven in hun eigen gedrag en dat van anderen, zodat ze hun gedrag kunnen leren afstemmen op elkaar en zo effectiever en duurzamer kunnen samenwerken, wat een positief resultaat oplevert voor de ganse organisatie. De 24 gekleurde eigenschappen geven teamleden een gemeenschappelijke taal om met elkaar te communiceren over gedrag, communicatiestijl, samenwerking, overbelasting, stress, enz.

Teamleden leren hierdoor zichzelf en elkaar op een diepgaande manier begrijpen, waardoor er meer begrip, meer respect en uiteindelijk meer vertrouwen ontstaat. Als gevolg daarvan gaat er meer energie naar resultaten en minder energie naar frustraties. Dat is volgens ons de waarde van een gekleurd genuanceerd wetenschappelijk onderbouwd eigenschappenmodel als Lumina Spark in HR. 

MEER WETEN?

Ben je benieuwd wat Lumina Spark voor jouw organisatie, team of persoonlijk kan betekenen of wil je hier als trainer/coach zelf mee aan de slag? Contacteer ons gerust voor een kennismaking.